Hoàn thiện chính sách nhà ở xã hội cho người có công: tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia bài toán an sinh

Trong bối cảnh Luật Nhà ở mới chính thức có hiệu lực, chính sách nhà ở xã hội (NOXH) cho người có công với cách mạng đang đứng trước yêu cầu đổi mới cả về tư duy lẫn cách thức tổ chức thực hiện. Đây không chỉ là vấn đề an sinh xã hội, mà còn là bài toán chính sách tổng hợp, đòi hỏi sự tham gia thực chất của khu vực doanh nghiệp cùng với vai trò kiến tạo của Nhà nước.

Không thể phủ nhận, hệ thống chính sách về NOXH cho người có công thời gian qua đã thể hiện rõ tinh thần tri ân, trách nhiệm của Nhà nước đối với những người đã hy sinh, cống hiến cho đất nước. Luật Nhà ở 2023 tiếp tục khẳng định người có công là nhóm đối tượng ưu tiên cao, đồng thời mở rộng các hình thức tiếp cận như mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, trên thực tế, số lượng dự án NOXH dành cho người có công vẫn còn hạn chế. Nguyên nhân không chỉ đến từ nguồn lực ngân sách, mà còn từ việc chính sách chưa tạo ra đủ “động cơ thị trường” để doanh nghiệp mạnh dạn tham gia. Lợi nhuận bị khống chế, thủ tục đầu tư kéo dài, quỹ đất khó tiếp cận đang khiến NOXH trở thành lĩnh vực nhiều rủi ro hơn là cơ hội.

Tại hội thảo góp ý chính sách NOXH cho người có công, ông Trần Hồng Quảng – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp của Thương binh và Người khuyết tật Việt Nam – cho rằng cần nhìn nhận doanh nghiệp không chỉ là đối tượng thực hiện dự án, mà là chủ thể đồng hành trong chính sách an sinh

“Doanh nghiệp của thương binh, người khuyết tật không chỉ tham gia với mục tiêu kinh tế, mà còn mang theo trách nhiệm xã hội. Nếu có cơ chế phù hợp về đất đai, tín dụng và thủ tục, đây sẽ là lực lượng rất quan trọng trong phát triển nhà ở xã hội cho người có công”, ông Trần Hồng Quảng nhấn mạnh.

Theo ông, chính sách hiện nay cần phân loại rõ nhu cầu của người có công theo khu vực đô thị – nông thôn, theo tình trạng sức khỏe và điều kiện sinh sống. Không nên chỉ tập trung vào các khu NOXH tập trung, mà cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia cải tạo, xây mới nhà ở riêng lẻ, gắn với phát triển kinh tế địa phương.

Ở góc độ chuyên gia, TS. Phạm Gia Yên – nguyên Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng – cho rằng điểm nghẽn lớn nhất hiện nay nằm ở cơ chế thực thi.

“Luật đã có nhiều điểm tiến bộ, nhưng nếu không cải cách mạnh mẽ thủ tục đầu tư, không rõ trách nhiệm giữa các cấp, thì doanh nghiệp vẫn rất e ngại khi tham gia NOXH”, TS. Phạm Gia Yên nhận định.

Ông cho rằng cần mạnh dạn áp dụng các cơ chế như chỉ định nhà đầu tư đủ năng lực đối với dự án NOXH cho người có công, cho phép liên doanh, liên kết giữa doanh nghiệp và tổ chức xã hội, đồng thời chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để giảm chi phí tuân thủ.

Theo TS. Phạm Gia Yên, một chính sách NOXH bền vững phải đảm bảo hài hòa lợi ích của ba bên: Nhà nước – doanh nghiệp – người thụ hưởng. Nếu doanh nghiệp chỉ “gánh trách nhiệm xã hội” mà không có cơ chế chia sẻ rủi ro, chính sách sẽ khó đi vào thực tiễn.

Từ thực tiễn triển khai, nhiều doanh nghiệp kiến nghị cần ổn định lâu dài các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, tiền sử dụng đất đối với NOXH. Việc thay đổi cơ chế giữa chừng hoặc chậm ban hành hướng dẫn chi tiết khiến doanh nghiệp khó xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn.

Bên cạnh đó, minh bạch hóa quy trình lựa chọn đối tượng thụ hưởng cũng là yếu tố then chốt, giúp doanh nghiệp yên tâm triển khai dự án, tránh rủi ro pháp lý và dư luận.

Có thể thấy, NOXH cho người có công không nên chỉ được nhìn nhận như một khoản chi ngân sách, mà cần được đặt trong tổng thể chiến lược phát triển bền vững. Khi được thiết kế đúng, chính sách này vừa bảo đảm an sinh, vừa tạo việc làm, kích thích thị trường xây dựng, vật liệu, tài chính và đóng góp cho tăng trưởng kinh tế.

Luật Nhà ở mới đã mở ra một khung khổ thuận lợi hơn. Vấn đề còn lại là Nhà nước có đủ quyết tâm để cải thiện môi trường chính sách, và doanh nghiệp có đủ niềm tin để đồng hành hay không. Chỉ khi hai yếu tố này gặp nhau, nhà ở xã hội cho người có công mới thực sự trở thành điểm giao thoa giữa chính sách nhân văn và động lực phát triển kinh tế.